जि मास्तर (शिक्षक) जुयाबलेया लुमन्तिया छ झाः

अमेरिकी स्वतन्त्रता, संविधान घोषणा व पूँजीवादी सरकारया लडाईं खं दुःख (पीडित) जुयो च्वंपु किसान तय्ता पुइकगु करया विरोधय क्रान्तिकारी सेनाया पूर्व क्याप्टेन डेनियल सेजया न्हृयलुवाखय् झण्डै हिंङाद्व किसान तय्गु सशस्त्र विद्रोह (१७८६) पू“जीवादय । विकास, नयाँ अफ्रिकी दासतय्ता न्याय मिय यागु व अमिता यागु शोषण, नाट टर्नर ९ल्बत(त्गचलभच० नांया छम्हा चलाख (सिपालु) म्हाज्यामीया न्हृयलुवाय् सशस्त्र दास विद्रोह, सन् १८५४ निसें १८५६ तकया जोन ब्राउन ९व्यजल द्यचयधल० या सशस्त्र विद्रोह व (१८८६) मई १ या मजदुर संघर्षतकया बःचा हाकल न्यने यइपुसें च्वंक छगू नेगु कक्षा काय्गु । उगुइलय् किसान तय्गु बःन्हिया (भूमिगत) कक्षातनं न्हृयाकगु जुल । उगु बःन्हिया कक्षाखय्नं बेलायती क्रान्ति, अमेरिकी स्वतन्त्रता आन्दोलन, फ्रान्सेली राज्यक्रान्ति, रुसी अक्टोबर क्रान्ति व चीनया हुनान किसान आन्दोलनयाबारे नपां ब्बंकेगु याङा ।
नागरिक शास्त्रखय् नागरिक भावनाया बारे ब्वनामिपिन्ता जःखःया दसु क्यङ ब्वंकेगु । राजतन्त्र, संवैधानिक व निरङ्कुश, एकात्मक व संघात्मक सरकारयाबारे ब्बंकेबले बेलायत व स्वीट्जरल्याण्ड, संरा अमेरिका, फ्रान्स, सोभियतसंघ व भारतया संधिवान व संघीय बन्दोवस्तनं बःचा हाकलं अमिसं थुइगु काथं कानेगु । विद्यालयस्तरया अःयाय्गु पाठ्यक्रमे नागरिक शास्त्र, भूगोल व इतिहास मरुगुलिं केन्द्र वा प्रदेशया सांसद हे मजुयो अलमल जुयो च्वंगु दः । प्रजातन्त्रखय् स्थानीय निकाय बः मलात धःसा प्रजातन्त्र बलाइमखु धाय्गु खा“य् शासकदलत गम्भीर मजु । जुयो च्वंगु नं मरु ।
अंग्रेजी म्हृयाय्या नामे बौ (नेहरु) याय्गु पौ धाय्गु साफुति जातीय मुखिया गथे जुजु जुला ः धाय्गु विषय दःसा, ‘पाइपर्स एण्ड प्रोग्रेस’ साफुति दास (च्यो) तय्गु मुक्ति, केटाकेटीहरुको साथी) मचा–खाचापिनी पासा’ थजगु ज्ञां दइगु पाठ्यक्रम दय्क ब्वंकेमःगु इलं Çवङ च्वंगु दः । थौं कन्हेया पाठ्यक्रमे अजगु विषय मरुगुलिं ब्वनिपुं व ब्वंकिपिन्ता तसकं पौंसे च्वनिगु खाने दः ।
लिपा हेड मास्तरं जिता गुगूलिं च्यागू तगिं याङ स्वंगू तगिं (कक्षा) खय् ब्वंकेगु जिम्मा बियोदिल । जिं धाया ‘जिं इमान्दारीपूर्वक छम्हा शिक्षकं याय्मःगु कर्तव्य पू वांके ।’
स्वंगू तगिंखय् झण्डै ५० म्हा ६० म्हा सिया नां हाजिर कापीखय् जः । अले वइपुंधःसा ४० म्हा जक खः । न्यङ स्वयाबले ‘अंग्रेजी थाकुगुलिं बिसेवाना जक’ धाल ।
बाखं न्यनेगु धालकिं न्हय्प तिंस्वाकिपुं मचातय्ता कक्षाय् द्वह“ वानेबले व प्याहा“ वयबले चिच्याचिच्या हाकगु बाखां छपु छपु कानेगु । भियतनाम युद्धया इलय् चिच्या चिच्याह्रिपुं भियतनामी मचात नपां अमेरिका विरोधी भावनां आक्रोशित जुइगु उब्ले मेथाय् इमां खाचा दाल धाइगु खा“ अखःयाङ भियतनामे खाचां इमा क्वथल धाय्गु खा“या बय्बय् जुगु खः । अजगु बाखं कानेबले लय्तायो कक्षाय् च्वं वपुं विद्यार्थीत बेञ्चे मन्हृयन । अले अपुं झ्याले व कक्षाय् दाङ नं ब्वं वय्गु यात । अले दथुइया ई जिं पाठ्यपुस्तक ब्वंकेगुलि छ्यलेगु याङा ।
बाखा न्यनेगु मतिं विद्यार्थीत छन्हुहे त्वःमफिइकसें स्कूले वः बले हाजिरी रेकर्ड बांलात । ब्वने फैक्व, म्हृवचा म्हृवचा पाठ बियो अमिता बुलुहु ब्वनेगुलि मन क्वसाय्का । थथे यायां बुलुहुं विद्यार्थीपिनि आखः ब्वने मंदय्क हल ।
विद्यार्थी निकेतन व चासुखेलेया चण्डेश्वरी प्राथमिक स्कूलेनं पासापिसं मास्तर जुयो आखः ब्वंकेगु याङ च्वंगु जुल । ख्वपय् दकले न्हःपां भियतनामया पाःलिङ अमेरिकी साम्राज्यवादया विरुद्धय प्रदर्शन जूबले उगू स्कूलया मास्तरत विद्यार्थीत सक्रिय जुयो ब्वतिकाल । उगु दिन लुमांसे वइबले अःनं जिगु मनय् निस्वार्थ रुपं जनताया सेवायाय्गु अवसर खः धाय्गु खा“ लुयो व ।
२०२१÷२२ साले जि श्री पद्म हाइस्कूलं सानोठिमी सचिवालय विज्ञान
(सेकेटरियल साइन्स) या तालिमे वाङा । कृषि, ब्यावसायिक, गृह विज्ञान, विज्ञान थी थी विषयखय् तालिम कःवपुं मेपुं पासापुं नं दः । अमेरिकी प्रोजेक्टया बहु उद्देशीय (मल्टी परपस) शिक्षाया निंतिं थुगु न्हापांगु पुचःयाता ब्यूगु तालिम खः । उकि १४ गू अञ्चल मध्ये हिंस्वंगु अञ्चलया माध्यमिक स्कूलया मास्तर तय्सं तालिम कःवगु खः । उगुया तालिमया झ्वःलय् दाङया मेपुं मास्तरतपाखें नारायण शर्मानपां म्हासिइकेगु मौका दत । वयक दाङ जिल्ला कम्युनिष्ट पार्टीया छ्याञ्जे खः । वयकता २०१७ पौष १ गतेया घटनालिपा पुलिसं ज्वङ यंकगु जुयो च्वना । लाःबलाः न्हपाजक वयक जेलं त्वःत हयो तालिमे छ्वयोहःगु जुयो च्वना ।
उब्ले प्रशिक्षकत संरा अमेरिका इजरायल फिलिपिन्सं तालिम कायो वंपुं जुयो च्वना । तालिमे वपुं छुं छुं मास्तर नं अमेरिका, इजरायल, फिलिपायन्स नपां अमेरिकाया प्रभाव दःगु देशया शिक्षालय पाखें थप अध्ययने वाने दैला धाय्गु मतिं वपुं जुयो च्वना । अले प्रचार नं झण्डै अथेहे जुला ।
टाइपयाय्गु, क्यालकुलेटर चलेयाय्गु, गेसनर (लिथोमेसिन) चलेयाय्गु, फाइलिङ्ग प्रतिवेदन च्वय्गु थी थी विषय तालिम बिइगु खः ।
लाः बलाः लिपा न्हापांगु सेमेष्टरया (परीक्षा) जा“च जुल ।