जिगु नुगलय मुङच्वंगु लुमन्तिया साफुकुथित्

गौरया शारदा साफुकुथि (पुस्तकालय) वङ देशभक्त ल्यासे ल्याम्होपिसं यागु वीरतांजःगु देशभक्तिया बाखंत् ब्वँ ब्वँ जिगु मन साहित्यपाखे क्वसाल । नपां जिता (रोहितता) ब्वंकिम्हा मास्टरं कानिगु गामा पहलमान (उब्लेया नां जःम्हा पहलमान) निसें गान्धी व विनोवा भावे पिनिगु देशभक्ति ज्याया विषय थुयानिं अजगु साफुत ब्वनेगु याङा । अले मा.वि. (म्याट्रिक) तगिं ब्वनेधुंक सुभाष चन्द्र बोस, भगतसिंह, सुकदेव, चन्द्रशेखर आजाद पिनिगु वीरतांजःगु बाखं व देशभक्तिं प्यागु खाँत ब्वङा । ख्वपय् वयानिं ख्वपया बौद्धिक विकास मण्डल साफुकुथि, युगविजय साफुकुथि, जनज्योति साफुकुथि वाङ अजगु बाखंत ब्वँ ब्वँ जिगु ज्ञानयालागा झनझन तः ब्याङ वान । च्वजायो वान ।

जनज्योति साफुकुथि न्हपा नासमना त्वः या तलाडम्फोया उत्तरपाखे चाय्क तःगु खः । उब्ले आना हिन्दी व अंग्रेजीया रिपोर्टर पत्रिका नं न्ह्याब्लें हइगुः । रविन्द्रनाथ टैगारया रुसयात्राया “मस्कों वगु पौ” नांया साफु स्वब्व (३ भाग) खय् ब्वथल तःगु खाङा । वनंलिपा उगु जनज्योति साफुकुथि लाय्कुया ताहाफल्चाय् तय यंकल । वनंलिपा फसिदेगःया लिने च्वंगू छें नं दङ वङ थौकन्हे नःपुखुया उत्तरपाखेया छें (भवने) व्यवस्थितरूपं बांलाक चाय्क च्वंगू दः ।

मा.वि. या साफुकुथिया साफुत ब्वने धुंक जि कलेजय वाङा । जि ब्वङागु कलेज ताहाचलया दरबार कलेज खः । आनाया प्राचार्य (क्याम्पस प्रमुख) भैरवबहादुर प्रधान खः । अले नेपाली ब्वंकदीम्हा प्राध्यापक बाखं च्वमि बदरीनाथ भट्टराई जु खः । राजनीतिशास्त्रया प्राध्यापक गजराज प्रधान जु खः सा अर्थशास्त्रया प्राध्यापक…. लोहनी जु खः । थुगुहे इलय् जि नेपाल भारत मैत्रीसंघया साफुकुथि, अमेरिकन लाइब्रेरी वानेगु याङा । भारतीय साफुकुथि येँया दमकल तैगु थाय्या झ्वलय खः खले अमेरिकन लाइब्रेरी न्हू सतकया पेदोकांलाथाय् दक्षिण पूर्वया कुंचाय खः ।
नेपाल भारत साँस्कृतिक केन्द्रया साफुकुथि साफु ब्वनेगु नपां साफु छेँ येंकेगु व लिताहय्गु ज्या जक मखु इलय् व्यलय् कवि मंूज्या नपां साहित्य मुंज्यानं जुइगु । छगू मुंज्याय् बालकृष्ण समं न्वचु ब्यूगु नपां भवानीभिक्षुं ‘पथिक’ (सम्भवतः) नांया चिनाखँ ब्वङ द्यूगु खः । व २०१३÷१४ सालपाखेया खाँ खः ।

अमेरिकन (साफुकुथि) लाइब्रेरी न्हपांगु तलाखय् ब्वनामिपुं च्वङ ब्वनिगु । २०१५ सालया न्हापांगु निर्वाचने साफुकुथि बुद्धिजीवी तय्गु चहपह यक्वहे खाने दः । उब्ले रुसी च्वमि व कवि पास्तर नायकया डा. जिवागो साफु कःवैपुं व लिताब्यू वैपुं बुद्धिजीवीत यक्व खानेदः । च्वमि विजय मल्लजुनं बरोबर खाने दः । समालोचक भाजु माणिकलाल श्रेष्ठ जुं पास्तर नायक रुसी एकेडेमीया दुजः जुयानं उगु संस्थाया ऐन नियम हाचांगायो ज्या सानिगु नपां वयकया उपन्यास डा. जिवागो समाजवाद विरोधी साफु खःदक कुंखिङ दयूगु अः तक झलझल लुमांसे वनि ।

उब्ले राष्ट्रिय पुस्तकालय रञ्जना सिनेमाहलया दक्षिण पूर्वपाखे चाय्क तः गु खः । उगू ब्वने कुथि ब्वनामिपुं हुलहुल हे वइगु खानेदः । उगू इलय्या साहित्यिक पत्रपत्रिकाखय् गोबिन्दप्रसाद लोहनी व ईश्वर बरालया दथ्वी साहित्यया विषयलय् सैद्धान्तिक वाद–विवाद जुइगु । राष्ट्रिय पुस्तकालय यलायँतय्यंकसिलिं ब्वनिपुं पाठकत कमजुयो गुलि फाइदा काय्मःगु खः उलि काय्मफगु खानेदः । धात्थेधाय्गु खः सा शिक्षामन्त्री व सरकारया ध्यान थुखेपाखे वांगु खाने मरु । अथेयां शिक्षा मन्त्रालयया मृगेन्द्रसाफुकुथिहे त्वादेवः क्वय् मता मखाङ च्वंगु दः । सरकारं भ्याभतिहे च्यूता तयो च्वंगु मरु ।

सन् १९५९-६० खय् चीनय् च्वङा बले पेकिङ साफुकुथिनं वाङा । नेपःया सुंसुं च्वमि व कवि पिनिगु उपहार थ्यंक वियगु भालाकाथं नेपाली साफुत नं थ्यंक बियागु खः । आनाया छगू विशेषता काथं सु नं छगू साफु साफुकुथिता ब्यूसा उकिया पलि आनानं मेगु छगू साफू नं उपहार बियगु चलन दः । उगू खा“ जिं जिगु ‘चीन भ्रमणे’ न्हिथाने धुन ।

प्रजग कोरियाया राष्ट्रिय पुस्तकालय (ग्रायण्ड पिपुल्स स्टडीज हाउस) स्व वाङा बले अजु चाया । न्हिं ङाद्व ब्वनामिपुं वैगु उगू साफुकुथि विश्वविद्यालय ब्वनिपुं सुंनं ब्वनामिपिनि ब्वनेगु त्वः फिल धः सा साफूकुथि वयो आग्रह (बिन्ति) यात धः सा उगू विषयया न्वचु (प्रवचन) या ग्वसः ग्वइगु, श्रब्य–दृश्य (न्यने–स्वे) या व्यवस्था याइगु । छुंजुयो आग्रहकर्ता उखुनुं वय मफूसा टि.भि. व रेडियोखय् दिन क्वछिङ न्यनेता सूथं बिइगु । व नं त्वः फियो न्यनें मखांसा छुं दिन लिपा साफूकुथि आग्रहयात धः सा आनाहे स्वय–न्यने दैगु नपां छगू च्वयोतःगु पौ वियगु तक व्यवस्था दः । कासा (खेलकुद) गीत–संगीत व साफू ब्वज्या छेलि तल्लाय व्यवस्था याङ तःगु दः । उगू साफूकुथि चाहिलेता जिमिता स्वधौ बिता । थुकिया विषय जिं जिगु ‘केरिया यात्रा’ खय् नं च्वय् धुन ।

साफूकुथिया खाँ उलेबले कार्लमाक्र्सं ताःई तक ब्वनेता छ्यलद्यूगु ब्रिटिश म्यूजियम अथेधाय्गु साफूकुथिया विषयलय् न्यनेगु व ब्वनेगु याङा । झीगु दे नेपःया विषयले हे जक नं उगू बेलायती साफूकुथि तःह्रांगु संग्रह दः ।

संयुक्त राष्ट्र संघया ५० दा“या स्थापना (निस्वांगु) दिंया लसताया सःतगु नेपाली प्रतिनिधि मण्डलया दुजः जुयो वाङाबले विदाया दिने… हाडा दाइनं न्यूयोर्कया ‘हायात होटेल’ या काउन्टरं फोन याङ दिल । नपां चाहिलेगु ज्याझ्वः कङदिल । क्वह“वयो जिपुं ला“या फलं फलंवाङा । वयकया अफिसे च्वय् वाङा । वयक न्यूयोर्कया नगरपालिकाया छंम्हा कर्मचारी खः । वय्कया ग्वाहालीमि छम्हा फिलिपिनी मिसा खः । भतिचा च्वेथ्येंबले न्यूयोर्क साफूकुथि खानेदत । अले जिपुं आना द्वह“ वाङा । न्हपांगु तलाखय् चीनया पेकिङगे जुगु थेनामेन चोकया घटना तःपागु पर्दाय् क्यङ तःगु जुयो च्वना । अंग्रेजीभासं मखुगु खा“ प्रचारयाङ उगु पर्दाय् क्यङ च्वंगु खः । छपुचः मनूत स्वयो च्वंगु खाने दः । साफूकुथिहे असर जुइक तःतःसलं हाय्क प्रचार याङ च्वंगु खाङ पश्चिमी देया ख्वः सिय्दत अमिगु शैली थुइके अःपुल ।

च्वय्यागु ताः खय् तःतः क्वगु क्वथाय् तःतः फिगु साफूत धुलं गय्क खापा तिङ तःगु खाङा । आजुचाय्पुगू खा“ छु धः सा ब्वनामित खानेमरु । व लु (दृश्य) स्वय धुंक जिपुं व स्वयो च्वय मवांसिं खुरूखुरू क्वह“ वया ।

मेगु छगू चीनया भ्रमण शांघाइया प्राचीन (पुलांगु) साफू व सामान तयोतःगु साफूकुथि वाङा । उगू साफूकुथिया लुखा हःने हे नेम्हा सिंह, चुकः व किबा खानीबले पुलांगु चीनया किपा लुयो वै ।

दुने स्वयबले झीगु भाषं पुरातत्व विभागया संग्रहालय धसां मपा । निश्चित तापक्रम मिलेयाङ क्वथाया बन्दोबस्त याङ तः गू दः । साफूत न्हय्कंदःगू टेबुल व दराजया च्वय वांलाक छाय्पियो ब्वयो तःगु दः । छसिकाथं मेगु चुकय् वानेगु ला“ दः । व न्हुगु वा आधुनिक मखुसें पुलांगुहे ढाचा ल्यंक तःगु अले व्यवस्थित संग्रहालय वा साफूकुथि खाने दः । सलंसदा निसें न्हिंका–न्हिं आनाया लकस (हावापानी) यागु खाँ च्वयोतःगु अजगु साफू त फुक्क मुङ तःगु खाँ न्यङा । चीनया अजगु साफूकुथित मेमेगु थासय्नं दः गु खाँ न्यङा । थजगु विषयले झी थाय् च्वंगु पुरातत्व विभाग, राष्ट्रिय पुस्तकालय, प्रज्ञा प्रतिष्ठानया भाला कुबियो च्वंपु कर्मचारी, तः तःह्रांगु पद घय्पुङ च्वंपुं पदाधिकारीत, शिक्षा व संस्कृति मन्त्री तय्के ज्ञान दै धाय्गु मति तया ।

भारतीय संसदीय पुस्तकालय, बंगलादेश व श्रीलङ्काया संसदीय पुस्तकालय नं स्वय्गु ह्वता चूलागु खः । साफूकुथिया ब्वनेगु क्वथाय् ब्वनिपुं खाली मजु । झीगु संसदीय पुस्तकालय २५÷२६ दा“खय् सिंहदरबारये स्वकतक स्वथाय् थाय् हिले धुंकेल । तर भ्या भति हें बांलाङ वगु खानेमरु उब्ले जिपुं ब्वनामिपिसं हकनं प्रजातन्त्र वय्धुंकया प्रधानमन्त्री व शिक्षामन्त्री तय्गु किपा यखायो तःगु दःलाकि मरुछक स्वयमःसि वयो च्वंगु दः