भियतनामया न्गेएन प्रान्तया किमलेन धाय्गु छगू सु (खर) पोल्हँ व पँया भिखाचा छँ सन् १८९० मइ १९ खुनुं होचि मिन्हया जन्म जूगु खः । तस्कं गरिबपुं यक्व दःगु उगु थासय् अपः जग्गा नेम्हापेम्हा जमिन्दारतय्के जूगुलिं आनाया गरिबतय्सं अमिके कुतं उगु बुँ याङ जसोतसो जीवन हङ च्वनेमः । आनाया जनताया पित्यायाबाखं तस्कं न्यनें थाकु । पित्यातांकेता बाजागाजा थाङ पित्यानपां थःता तांक च्वनिगु ।
वय्कया ब्वा न्गुएन सिन्ह सैक छगू गरिब पारिवरे जन्म जूसां डाक्टर डिग्री याङ दयूम्हा जूगुलिं वयकता सकसिनं माया व आदर याइगु । वयक तस्कं इमानदार अले बांलाक ब्वने फःम्हा जूगुलिं वयकनपां लय्तायो वयकता ब्वंकिम्हा छम्हा मास्टरं थः म्ह्याय बिल । नपां थःगु भिखाचा छँ व बँ् छक्व नं क्वस बिल । उगु छँ हो चि मिन्ह बुगु खः । सन् १८९४ स न्गुएन सिन्ह सैक ग्रेजुएशन यासेलिं वयकया परिवार फुक्क ‘ह्यू’ धायगु थासय् बाय हिल । हो चि मिन्हया मचाबलेया नां कूङ्ग खः । वयकया ब्वा ज्याया निंतिं पिने पिने वङ च्वने मः । ह्यू धःथाय् च्वंगु इलय् वयकया मांया मेम्हा मचा बुल । मचाबुगु ईलय् कमजोरनपां थी थी ल्वचं कःयो वयकया मां मंत । मचा नं छुं दिन लिपा मंत । वयकया ब्वा छ“े वबले उगू विजोगं तस्कं दुःख ताल । तदा आना च्वने धुंक वयकपुं चुआहे ल्याहाँ वल । उब्ले कूङ्गयाता हो चि मिन्ह नां तल । वयकयाता हांग फांग क्विन्ह वाथाय् आखः ब्वंके छ्वत ।
वयकया प्रतिभा न्हियान्हिथं तःब्याङ वल । पुलांगु प्रथांजक थःता चिकमच्वंसें हज्याङ च्वंम्हा हो चि मिन्ह तस्कं बुद्धिमान व सज्जन पहःया मिजंमचाकाथं म्हासिइके बिल । वयकयाता ब्वनेगु नपां चेस म्हेतेनं यो ।
फ्रान्सेली तय्सं भियतनाम व लाओसय् शान्तिया नामय् आनाया प्राकृतिक स्रोत साधन फुक्क लुटेयाङ च्वंगु, तःतः ब्यागु ला“त द्यकेता जनतातय्ता बाध्ययाइगु । सितिं याय्मःगु उगु ज्यायाता आना ‘बेगार’ धाइगु । न्गुएन प्रान्तया १८ दा निसें ५० दाया फुक्क मनूतयसं उगू बेगारे मवांसे मगा । तस्कं म्ह्वजक ज्याला विइगुलिं प्वाजाय्क नय्ता हे मगा । पुनेगुया व्यवस्था याय्ता धेबा मरुगुलिं फुक्कसिया वस भ्वाथ भ्वाथगुजक खाने दः । अथे ज्या मसानिपिन्ता (दाय्गु) कसा याय्गु धाय्गु आना सामान्य खः ।
उगु अत्याचारया विरुद्धय् यक्व मनूतय्सं विरोध नं यात । अपुं जङ्गलय् विस्युवाङ च्वनिगु । दुश्मनतय्सं चान्हय् चान्हय् अमिगु छ“े वयो जबरजस्ती ज्वङ यंकिगु । अमिसं छगू गामं मेगु गामय् स्वापु तय्मरु । थजगु दुःख देश ङांक हे जुल । हो चि मिन्हयाता थुगु दुःख थःमांसीगु स्वयो अप्व जुल । जनतातय्ता सितिं ज्या सांकेगु नपां अपलं कर लगेयासेलिं झन संकट वल ।
होचि मिन्ह क्वाक हाक स्कूलय् फ्रेन्च भाय् सय्केता भर्ना जुल । वयकं फ्रान्स स्वय्गु मतिं उगू भाय् सयकगु खः । वयकया अध्यापक जापान झःसेलिं वयक ‘ह्यू’ ल्याहा“ झाल । ह्यू विस्तारं सहर जुयो वयो च्वंगु जुल । फ्रान्सेली तय्सं धुरिकर, भूमिकरया नामं जनताया दुगा त्वथुल बिल । १९०८ मार्च ८ सं भियतनामया क्वांग प्रान्ते जनताया न्हापांगु विरोध प्रदर्शन जुल । यक्वथाय्या प्रदर्शनकारीत ह्यू वयो फ्रान्सेलीतय्गु विरुद्धय वीरतापूर्वक ल्वागु ल्याम्होम्हा हो चि मिन्हं (थान्हं) खांसिलिं अःथः गु दे गथे ल्वाङ स्वतन्त्र याय्फै धाय्गु मने वान । थः बौया जागिर मरुसेलिं थःमनं ब्वंकेगु ज्या ज्वन । थी थी आन्दोलन असफल जुुसेलिं वयक वास्तविकता थुइकेता फ्रान्स झाय्गु मति तल । छन्हु छम्हा ल्याम्होम्हा पासां छम्हासिं वयकता बन्दरगाह यंक कप्तान नपालाकल । आना वयकयाता जाथुय्ता ग्वाहाली याइम्हा सहायक भान्छेया ज्या बिल । आना वयकया नां ‘बा’ तल । म्ह्व ज्याला, थाकुक ज्या जूसां वास्तविकता सिइकेगु इच्छां अनेक कष्ट नयो वयक फ्रान्स झःगु खः ।
फ्रान्से वयकं थःगु देशेथें गरिबत खान । फुक्क फ्रान्सेलीत बाँमलापुं मखु । साम्राज्यवादीत जक बांमलापुं खः धाय्गु थुइकल । अमिगु देशे वेश्यालय खाङ थः गु देशेहे सभ्य याय्मफूपिसं झीगु देशे छु सभ्ययाइ धाय्गु मति तल । वयक जहाज च्वङ थी थी थासय् चाह्यू ह्यूं इङ्लेण्डे थ्यन । आना वयकं होटेले भाडाकुडा सिलेगु ज्या याङ दिल ।
न्हापांगु विश्वयुद्धलिपा वयक हकनं फ्रान्स झायो भियतनामी देशभक्त तय्गु छगू संगठन दय्कल । आना वयकया नां न्गुएन एक्वक तल । विश्वयुद्ध त्याकपुं शक्तिराष्ट्रतय्गु वर्साइल्स सम्मेलने वयकं भियतनामता आत्म निर्णय याय्गु अधिकार विय्मःगु थी थी ८ सुत्रीय माग तयो दिल ।
थुगु मागं साम्राज्यवादी प्रतिनिधितय्गु मने ध्यांग्रुथात । थः गु दे स्वतन्त्र याय्गु खः सा थः देशया जनतायाता हे थाने मःगु खाँ थुइकल । थमनं माग तयागु खाँ व पर्चा छर्का नेर्का धेबा मुङ थःगु देशय् नं थ्यंकल । फ्रान्सेसी अखबारमध्ये ‘दि पिपुल’ नांया समाजवादी अखबारं नं वयकया मागया खाँ छापेयात । आना वयकयाता सम्पादक मि. चाल्र्स लांग्वेतं ‘डियर कामरेड’ धायो सम्मान यागु खाङ वयक तस्कं प्रभावित जुल । अले वयकं पत्रिकाया बःगुलि दः धाय्गु थुइक थी थी च्वसु नपां उपन्यास (ह्युमेनिति), फ्रान्सेली उपनिवेशवादीतय्गु अपराध (साफु) बमड्रेगन (प्याखं) नं च्वयो दिल । गुकियाता प्रतिबन्धनं यात । नय्यालागिं ज्या सा“सां बाकी ई ब्वनेकुथि, राजनैतिक गोष्ठी नपां संगठनया ज्यासाङ जुगुलिं फ्रान्सेली उपनिवेशवादीतय्गु मिखाया धू हे जुल । वयकयाता लोभ मक्यंगुनं मखु । अजपिन्ता वयकं –“जिगुया लागिं छुंहे म्वः । नय्त्वनेता जिंहे कमेयाय्फया । जिगु लक्ष्य जिगु दे स्वतन्त्र याय्गु खः । व बाहेक मेगु छुं हे म्वः ।” धायोदिल ।
ज्यापु ज्यामित नपांहे नय्गु त्वनेगु, च्वनेगुयाङ थी थी देशे चाहिल उपनिवेशया सिखः चफुय्ता वयक पेरिसे ‘लोग अफ कोलोनीयल कन्ट्रोज’ नांया संगठन दयकल । गुकिं तःह्रांगु प्रभाव कायवं उकियात उपनिवेशवादीतय्सं प्रतिबन्ध यात । अले वयकं ‘दि पैरिया’ नांया पत्रिका पिकायो उपनिवेशवादीतय्ता थप्पड नकल । थुगुपत्रिकां तःह्रांगु हलचल हःसेलिं थुगुपत्रिका ब्वंपिता कडा जेल सजाय बिल ।
वयक फ्रान्सेली सोशलिष्ट पार्टीखय् सदस्य जुयो दिल । थःगु देया पक्ष कायो स्वतन्त्रता, समानता व भ्रातृत्वया निंतिं ल्वाइगु पार्टी जूगुलिं थः थुगु पार्टी सदस्य जुयागु खा“ वयकं कङ दिलं । गुगु पार्टी लिपा व्यापक छलफल याङ ‘कम्युनिष्ट पार्टी’ नामं हज्यात । देशे सय्कगु अन्न उपनिवेशदेशं लुटेयाङ यंकगु आनाया जनतां पित्या सहयाय् मफयो लेहावरय् आन्दोलन हे जुल । हरेक आन्दोलने होचिमिन्हया बांलागु सल्लाह दुथ्याइगु जुल । ज्यासाङ नैपुं ज्यापु ज्यामितनपां च्वङ अमिगु दुःख सतिक स्वयो च्वंम्हा जुगुलिं समस्या ज्यंकेता वयकता थाकु मजु । वयकं– “चिङतःगु सिखः चफुङ जनताया समस्या ज्यंकेगु मति न्ह्याबलें तयमः । थः कत म्हासिइक ज्यासांसा झी सफल जुइ ।” दक फुक्क जनतातय्ता कानिगु खाँ खः ।
होचिमिन्ह (न्गुएन) अः माक्र्सवाद ध्वाथुइक ब्वङ जनताया निंतिं छ्यलेगुलि लीमलाक जुल । वयक या आजु फ्रान्से ज्यासाङ नैपुं ज्यापु ज्यामिया शत्रु प“ुजीवादी व उपनिवेशवादीतय्गु विरुद्धय ल्वाय्गु व अमिता छप्पा छधि याय्गुलि लगेुजुल ।
उब्ले भियतनामे कम्युनिष्ट तय्ता ज्वङ स्याङ वयो च्वंगुलिं वयक चीने झाल । सन् १९२५ से चीने झायो वयकलं पत्रिका व चुरोट मियगु ज्या साङ दिल । जनतातय्ता झन दमनयाङ झन गरिब याय्गु मति फ्रान्सेली उपनिवेशवादीतय्सं तल । उब्ले चीने डा. सनयात्सेनया नेतृत्वखय् आन्दोलन हज्याङ च्वंगु खङ चीने च्वङ च्वंपुं भियतनामीत मुङ रिभोल्यूशनरी भियतनामी युथ (क्रान्तिकारी भियतनामी ल्यासे ल्याम्हो पुचः) निस्वाङ ‘युथ’ नांया पत्रिकानं पिकाल । उकिया लिच्व भियतनामे तक थ्यन ।
फानवाथ चाउ देशभक्त भियतनामी याता मृत्युदण्ड बियतांगु, देशभक्त फोन चु मिन्हया दाहसंस्कारे वां पुं युवातय्ता ज्वङ कुंगुया विरुद्धय झन तः ह्रांगु आन्दोलन जुल । गुकिया मार फ्रान्सेली तय्सं फय् मफूत । उब्ले चीने क.माओया नेतृत्वे कम्युनिष्ट आन्दोलन हः चिइक च्वंगु खः । क.माओनं क्वतेक च्वंगु देशया मुक्तिया निंतिं ‘लोकयुद्ध’ धाय्गु सिद्धान्त हचिइकसिलिं भियतनामे स्तन्त्रता हय्ता थुकिं ग्वाहाली याइगु विश्वास काल ।
वयक आनानं श्यामवाङ छगू स्कूल चाय्क देशया बस्तुस्थितिनपां गुरिल्ला युद्धया साहसी खाँ कानेगु ज्या याङ दिल । आना नं न्हुगु संगठननपां पत्रिका नं पिथान । आनाया ज्यापु ज्यामित तस्कं सक्रिय खाने दःगुलिं फ्रान्सेली गुप्तचरतयसं होचिमिन्हयाता ज्वने मफुत । आन्दोलन चर्केयात ।
सन् १९३० से हो चि मिन्ह हङ्गकङ्ग झायो थीथी राजनैतिक पार्टीया सम्मेलने व्वति कायो सभाया नायो जुयो दिल । आनानं फ्रान्सेली उपनिवेशवादया विरुद्धय छपा जुयो ल्वायगु निर्णय यात । तर वयक याता पुलिसं ज्वङ जेले तल । तस्कं शारीरिक मानसिक यातना बिल । मि. लौँज्वीनांया ग्वाहालीं सुप्रिम कोर्टय् चले जूगु मुद्दां वयक त्यात । वयकयात उपनिवेशवादी तयेगु लाहातय् वियतान । तर वयक बिरामी जूगुली तस्कं सुरक्षा बियो अस्पताल तल । नेकतक ज्वङ त्वते धुंसेली लौँज्वीया ग्वाहाली खय् वयक चीनया व्यापारीक भेषं हङ्गकङ्ग वयो थीथी च्वसु च्वयगु यात ।
सन् १९४१ य् वयक थःगु पितृभूमि ल्याहा“ झाल । आनानं जनतातय्सं वयक याता तस्कं माया व ग्वाहाली यात । आन्दोलन चर्के जुल । यक्व कार्यकर्तात जेले नं लात । यक्वसिता अमानवीय व्यवहार याङ स्यात ।
अः जापानंनं क्वत्यलिगु शंका दय् धुनेवं वयक हिचा व ङान्हु ङायो चीनय् झाल । तर वयक हकनं जेले लात । लत्या लिपा वयकता गना यंकला हे मसिइक तस्कं दुःख बियो नय त्वनेगु हे मब्यूसिं शारीरिक कष्ट जुइगु ज्या याकयाकं ८० न्हुलिपा ३० गू गां व कैयन कष्टनक फौजी जेले हल । आना पत्रिका ब्वनेगु व नय्गु छुं भति सुविधा दः । हिंप्यला लिपा त्वता निं मिखा व तुतिया उपचार याङ छम्हा पासाया ग्वाहालीं भियतनामय् ल्याहा“ झाल । हाकनं भियतमिन्ह्यन्यलुवा जुयो ज्यासाङ दिल । अः वयक होचिमिन्ह नामं ज्या साङ दिल ।
देशे क्रान्तिया मि च्यात
क्रान्ति झन सशक्त याङ ‘छम्हा क्रान्तिकारीं’ न्हयाब्लें धैर्यतयो शान्त व होसयाङ ज्यासानेगु सल्लाह ब्यू ब्युं पार्टी झीगु परिवार थें खः । पार्टी या भिंजुइगु ज्या यो धाय्गु निर्देशन बियो जनतातय्ता छप्पा छधि याङ यंकल ।
छुंई लिपा संगठनया ज्याखय् वांम्हा होचिमिन्हता च्याङ काइ सेकया सेनां ज्वङ सितदक प्रचार यात तर जनतां विश्वास मया । उब्ले चीनया पत्रिकां वयक म्वाङ च्वंगु खा“ च्वत ।
भियतमिन्हया सम्मेलन याङ वयकयाता नायो ल्यल । केन्द्रीय बैठकं गुरिल्लायुद्ध नीतिकाथं संघर्ष याय्गु क्वःछित । अः दासतां मुक्तजुयो देशयाय्गु भाग्य च्वयगुलि सकल क्रान्तिकारीतय्ता आह्वान यात । जनतात मि थें दाङ वल जनताया आन्दोलनं उपनिवेशवादीत बुत ।
२ सेप्टेम्बर १९४५ खुनुं हो चि मिन्हया नेतृत्वखय् सरकार घोषणा याबले वयकके बांलागु नं छजु नपां मरु । वयक ५ लाख जनताया दथ्वी स्वाधीनता दिवसे न्वचु ब्यू झाल । वयकं “झीसं थः गु कर्तव्य पूरा यो अले सुखया अनुभव लिपा याय्” धायो दिल । वयक राष्ट्रपति जुल । धात्थें जनताया राष्ट्रपति, संघर्षया पर्याय, धैर्यया चिं अले काका हो नामं फुक्क शोषित पीडित जनताया योम्हा नेता । वयकयाता ३ सेप्टेम्बर १९६९ कालं यंकल । तर वयक सदां झीगु हःने म्वाङ च्वंगु दः ।
(थी थी पत्र पत्रिका व हो चि मिन्हया जीवनी पाखें) (साभार ल्ह्ेयो कायागु)