पुर्खा याङ तकगुति हे झी २१ औं शताब्दीया मनूतय्सं याय् मफूसा झीगु छु अर्थ दै ? — मेयर सुनिल प्रजापति

दाच्छि न्ह्योँ मेयर सुनिल प्रजापतिजुं सेतो पाटीखय् ख“ल्हाब“ल्हा याय्गु झ्वलय् पेंगू खाँखय् हःकाय्गु धायो द्यूगु खः । मथां सम्पदा ल्हवनेगु, लाय्कु नपां पुलांगु बजारे ल्वहँतं सियगु, नगरया सुचुकुचु व सम्पदा क्षेत्रे सवारीसाधन महय्केगु । थुगुखाँ वयकयाता लुमांक बिय् हे म्वाय्क वय्कया न्हिपौ (डायरी) खय् च्वयो तःगु नपां जिपुं खँल्हाबल्हा लिपिङ न्यनेता वयागु इलय् मेयर प्रजापतिजुं छिकपिनिगु हःने याङागु बाचाकाथं फुक्क ज्या न्हयाके धुंगु जक मखु गुलिं ज्या क्वचाय् धुंगु नं दः धायो दिल ।

लाय्कुली मोटर हय्केमबिया । तःमाह्री माघ महिनाय् निसें पेपांग्रा गाडी त हय्के मविय्गु क्वछिय धुन । दत्तात्रय क्षेत्रे ल्वहँतं सियगु ज्या सिधैन नपां मेथाय्नं ल्वहँ तं सियगु ज्या सुरु जुय् धुंकल । नगरे सुचुकुचु याय्गु मतिं बःछिया छक दाच्छी हाँ निसें सफाइ अभियान न्ह्याक च्वङागु जुल । ख्वपया विशेषता धाय्मः जनप्रतिनिधि, कर्मचारी व स्थानीय सलंस जनतात बःछिया छक सुचुकुचु याय्ता मःगु च्वाफी, साबेल ज्वङ वै । जनतातय्ता अनिवार्य मखु थःगु मनं खाङहे वयो च्वंगु खःसा जनप्रतिनिधि व कर्मचारीत धःसा मवसिं मगा । गुब्ले ङाद्व स्वयो अप्वः वगु दःसा द्वछि स्वया गुब्ले म्हव मजु । गुगु थासय् सुचुकुचु याय्गु खः व थाय्या जनतात, पुचः क्लब, बाचनालय, स्कूल व कासामितनं ग्वाहाली याय्ता वइ । गुब्लें गुब्लें प्रहरी व सेना नं सुरक्षाया लागिं जक वइगु खः । फोटो कायता, टीभीखय् वय्ता, प्रचारप्रसार याय्ता जक थजगु ज्या याङागु मखु । जनताया दुनुगलं निसें ग्वाहालीया मतिं जिमिगु अभियानता ग्वाहाली याङ वगुलिं वयक पिनिगु क्वातुगु साथ दः जक जिमिसं निर्धक्क धाय् फया । धात्थेंगु जनताया निंतिं ज्या साङ वयागुलिं उकिया फल नं बांलागु वयो च्वंगु दः । – प्रमुख प्रजापतिजुं धायोदिल ।

सुचुकुचु नपां सम्पदा ल्ह्वनेगुलि ख्वपया जनतातय्ता दुथ्याक नपां विज्ञ तय्के सल्लाह कायो जक ज्या न्हयाकेगु ख्वप नगरपालिकां याङ वयो च्वंगु दः ।
सरकारं गथे याइदक स्वयो च्वनेगु स्वयो झी पुर्खा गथे दय्कला ? उब्ले न इञ्जिनियर दः न आर्किटेक्ट फुक्क थःगु हे सीप व क्षमतां दय्कगु ः । थ्व तस्कं गर्वयाय्बहगु खा“ खः । उकिं जिमिसं स्थानीय जनताया दथ्वी खा“ तयो वयकपिनिगु सल्लाह काथं हे ज्या साङ वयागु खः ।

ख्वप नगरपालिका व पुरातत्व विभागया सहकार्यखे दरबार क्षेत्रया सिद्धिलक्ष्मी देगः ल्हवनेगु ज्या सिधल । तलातुंथीया फल्चा ल्हवने धुंक उपभोक्ता समिति नगरपालिकाता लः ल्हाङ बिय धुंकल । याँय–यलाँय् थें थाना सम्पदा ल्हवनेता ठेक्का बियगु व विदेशी तय्के धेबा काय्गु मयाङा । ख्वपय् जनतां ज्यां ग्वाहाली (श्रमदान) याइ । चन्दा बिइ । नगरपालिकां लगानी याइ । उकिं गुलि तुयमःगु खः व इस्टमेट स्वयो म्हव जक धेबां तस्सिकं बल्लाक बांलाक देगः मथः फल्चा ल्वहँहिति त ल्हवने फःगु खः । थ्व मेपुं स्वयो तस्कं पागु व बांलागु पक्ष खः ।
भ्वखाब्वयो ख्वपय् १३० गू स्वयो अपः सम्पदा त स्यन । उकिमध्ये ३७ गू ल्हवने धुन । यक्व धाय्थें ल्हवनेगु ज्या जुयो च्वंगु दः । छुं छुं सम्पदा ल्हवनेगु ज्या पुरातत्व विभागं नं याङ च्वंगु दः । संग्रहालय थजगु छगू नेगू तःतः ह्रांगु सम्पदा बाहेक जिगु कार्यकालय् फुक्क सम्पदा ल्हवने धुंकेगु दक प्रमुख ज्यूँ धायो दिल ।

भ्वखा ब्वय्धुंक सम्पदा ल्हवनेता जर्मन सरकारं १ अर्ब २० करोड बराबरया दां आर्थिक ग्वाहाली याय् दक वगु तर प्रमुख प्रजापतिजुं उगू सहयोग अस्वीकार याङागु खाँ कङ दिल । छाय् धःसा जर्मनी प्राविधिक टोली च्वङ अमिसं धः थें (निर्देशनय्) ज्या याय् मःगु, अमिसं धःथाय् हे सामान न्याय्मःगु सिमन्टी व दण्डी त छयले मःगु खाँ धः बले झीसं मज्यू दक जर्मन राजदूतनपां स्वक छलफल याङाबले अपुं हामग्वछिहे क्वहँ मवगुलिं झीसं अमिगु सहयोग मकायागु खः । अमिसं धःथें सिमेन्टी, डण्डी तयो झीगु सम्पदा सेंकेगु ज्या झीसं याय् फैमखु हकनं थ्व झीगु ऐन कानुननपां मिलेनं मजु । झीगु सम्पदा म्वाकेता झीता कतया मभिंगु सहयोग नं म्व ः । – वयकं धायोदिल ।
उलिजक मखु, पुरातत्व विभागं याकगु गलत ज्याया विरोध याथें सम्पदा क्षेत्रे फुस्रुगु ल्वहँतं स्यूगु, तलेजु दुने सिमन्टी पागुया विरुद्ध झी हालागु दः । विरोधयाङ दोह्र ज्या सांकागु दः ।

ऐन विपरीत झीसं गथे ज्या साने फै । झीसं हे नियम कानुन मानेमयासा सुनं याई ? अःनं गुलि नं संस्थात १० गू २० गू लाख करोड दांज्वङ नगरपालिकाय् झःपिन्ता जिमिसं नगरपालिकाय्गु खाताय् निःसर्त धेबा तयो ब्यूसा जक काय् फै नत्र दुःख याङ दियेमतेजक जिमिसं धायो च्वङा । फुक्क ज्याखय् विदेशी तय्के धेबा कायोजक सानेगु खःसा झी इञ्जिनियर, अले झिम्हा सरकार छु याता ः फुक्क विदेशीतय्ता ठेक्का ब्यूसां जिल । ख्वप नगरपालिकां चाय्कतःगु इञ्जिनियरिङग कलेजं जक दाच्छिया ४३२ म्हा इञ्जिनियर तयार याइ । अथे हे थ्व वर्ष नगरपालिकाता २५ गू शैयाया अस्पताल दय्केगु स्वीकृति ब्यूगु दः । थुकिया क्षमता वृद्धि याङ १०० शैया थेंकेगु जिमिगु लक्ष्य खः । अः नगरदुनेया स्वंगू स्वास्थ्य चौकी ३० म्हा डाक्टर दः । १६ म्हा विशेषज्ञ डाक्टर खः । नगरदुने छगू वडाय् छम्हा नर्स काथं छें छें नर्सिङग सुविधा बियो च्वङागु दः । स्वास्थ्य चौकी चच्छी न्हिच्छी आकस्मिक सेवा बियो च्वङागु दःसा नगरपालिकां हे नेगू वास पसः तयो (सहुलियतं) दांक वांस बियो च्वङागु दः । – प्रमुख प्रजापतिजुं धायो दिल ।

नगरपालिकां सरकारी व निजी स्कूलय् ब्वंकिगु मपाकेता शिक्षक काज सरुवा, तालिम नपां अनुगमन नं याङ च्वङ्गु दः ।
विदेशय् सरकारी स्कूल दः तले निजीखय् ब्वंकिमखु तर झीथाय् अखः उकि सरकारी स्कूलया स्तर थाकायो ब्यूसा निजीया महत्व अथें हे म्हव जुइ अले गर्वयाङ सरकारी स्कूले ब्वंकेता अभिभावकत हथाय् चाइ । अथे हे मातृभाषा शिक्षायाता बःबियो नेपालभाषा लिपि व संस्कृति विषय ब्वंकेगु, स्वदाय् दुने ८ गू तगिंतक फुक्क स्कूलय् लागु याय्गु नीति काथं ज्या साङ च्वंगु जुल । जिमिसं नगरदुनेया ९२ गू स्कूले नेपालभाषा व लिपि अनिवार्य याङागु खः । गुकि नेवः मखुपिसं नेवः भाय् छुयाता ? जक नं धःगु न्यने दः । अथेजूसा थःगु देया भाय् त्वःत चाइनिज, जापानिज भाय् छुयाता ? उकिं फुक्क स्कूलय् शैक्षिक साम्रग्री व सन्दर्भ सामग्राी बियो थमनं पुस्तकालय वङ इन्टरनेट स्वयो पाठ्यक्रमया लिधंसाय् ब्वंकेमःगु व्यवस्था याङा । स्थानीय गतिविधितानं पाठ्यक्रमे दुथ्यांकेगु कुतः याङ च्वङा । थःगु थाय्या जानकारी मरुसा मेगु देशे वानेबले गथे थानाया विशेषता काने फै ? उकिं ख्वप देयाता थानातक थेंकेता योगदान बियो दयूपुं व्यक्तित्वतनं पाठ्यक्रमे दुथ्याका ।
अः हिदा, हिंङादालिपा ख्वपय् ब्वनिपुं ब्वनामि पिसं प्यंगु भाय् सय्कि, खय् (नेपाली) नेपालभाषा, अंग्रेजी व मेगु छगू भाय् गुकिमध्ये अंग्रेजीबाहेकं चिनियाँ, फ्रेन्च वा मेगु छु नं छगू भाय् नगरपालिकां स्यनेगु खाँ प्रमुख प्रजापतिजुं कङ दिल ।

सभ्यताया ताकी गय्गु झवःलय् छगू भाय् व खाँग्वः दय्कता द्वलंद्वदा बिते जुइ । अजगु भाय् म्वाक तय्गु जिम्मा झीगु खः । अथे जुगुलिं स्थानीय भाय्याता मावि तगिंतक अनिवार्य याय्गु कुतः याङ च्वङा नपां भाषा म्वाकेगु ज्या नं याङ च्वङा ।
थुजागु ज्याखे ग्वाहाली याय्मःम्हा केन्द्रीय सरकारं झन पंगःथानेगु ज्या याङ च्वंगुलि प्रमुख प्रजापतिया चित्त बुझे मजुगु खा“ काथं स्थानीय सरकार सञ्चालन ऐन प्राविधिक जनशक्ति तय्गु अधिकार स्थानीयता ब्युकाथं कृषि विशेषज्ञ, ओभरसियर, इञ्जिनियर, नर्सथें जःपुं प्राविििधक जनशक्तितय्दय् मःगु खः तर केन्द्र सरकारं अःतय्मतेनि जक आदेश (उजं) बियो च्वंगु दः । थ्वयां झीगु अधिकार लुटे याय्गु ज्या जुल । संविधानं संघीयता या खाँल्हाइगु, कानुनं वहे खाँ ल्हाइगु तर मन्त्रीत व केन्द्रीय स्तरे च्वनिपुं प्रशासकतय् धःसा अजगु च्यूता हे मरु । संविधान हे ध्वा मथुलाला धाय्धःसा थःपिसं हे दय्कगु अले छयलेगु (कार्यान्वयन) इलय् छाय् बेकोय्केगु ? उकिं कर्मचारी भर्ना व स्थायी याय्गु ज्याखय् केन्द्रं हस्तक्षेप (लाककाय्गु) यायगु खःसा स्वायत्तताया छुं अर्थ दैमखु ।– प्रजापतिजुं धायो दिल ।

केन्द्रं हिस्याइगु स्वयो जनताया ग्वाहालीं लयतायो दीम्हा प्रमुख प्रजापतिजुं जिमिसं न्हयागु नं ज्या स्थानीय जनताया हितया निंतिं याय्गु खः । अले जिमिगु ज्या गथे च्वं दक न्यनेता छेँ छेँ नं वानेगु याङागु जुल । फुक्क लय्ताय्केयां थाकुगु ज्या जुल । यक्वसिनं बांला धायो च्वंगु दः । मेपिसं नं संघीयताया मू थुइकेता ख्वप नगरिपालिकाय् वयमालिगू काथं जिमिसं ज्या याङ केने । जिगु हे पालय् ख्वप नमुना नगर जुइगुलिं शंका मरु ।– वयकं निर्धक्क धायो दिल ।
सेतोपाटी अनलाइन डट कमं (पुस १७ गते) ल्हययो कायागु